Şer’i ve örfi hukukun birlikte yürürlükte bulunduğu Osmanlı Devleti, Tanzimat ile birlikte hızlı bir Batı-lılaşma sürecine girmiş ve bu kapsamda başta Ticaret Kanunnamesi olmak üzere pek çok Batılı kanunu iç huku-kuna aktarmıştır. Bunların dışında yerli çabalarla oluşturulmuş Mecelle gibi bazı kanunlar da yürürlükte olmuş-tur. Batılı devletler Mecelle’nin Muhtelit Mahkemelerde uygulanmasından rahatsız olmuşlar ve pek çok fırsatta bu rahatsızlıklarını dile getirmişlerdir. Çalışmada Batılı devletlerin bu rahatsızlıklarını konu edinen resmi belge incelenmiştir. Bu bağlamda çalışmada öncelikle Osmanlı Hukuku’nun ilgili dönemdeki genel bir manzarasına yer verilmiş; ardından ilgili belgenin özeti kısaca aktarılmıştır. Bunu takiben Karma Ticaret Mahkemelerinde Mecelle’nin uygulanması meselesine değinilmiş, daha sonra da çalışma konusu belgede değinilen bazı temel hukuki sorunlara temas edilmiştir. Belgede Mecelle’nin günün sosyal ve ticari koşullarına uygun olmadığından yakınılmış ve Mecelle’nin tadili tavsiye edilmiştir. Ancak belgede zikredilen somut normlar tahlil edildiğinde, bu eleştirilerin sağlam temellere dayanmadığı görülmektedir. Ayrıca örfi hukuk vasıtası ile farklı hukuk anlayışları, toplumsal ve ticari hayatta yaşanan gelişmeler normatif hale getirilmiştir. Keza belgeye imza atan ülkelerin kendi iç hukuklarında da Mecelle’ye paralel hükümlere sahip olması, tenkitlerin bilimsel olmadığını ortaya koymakta-dır. Çalışma, Batılı devletlerin, hukukumuzun gelişmesi konusunda rasyonel olmadıklarını ortaya koymaktadır.
Mecelle, Ticaret Kanunnamesi, Muhtelit Mahkemeler, Batılılaşma, Dualist Hukuk Yapısı
